Potrzeba przywództwa służebnego
W ostatnich latach często podejmowanym tematem był kryzys zarządzania. Główną przyczyną była i jest potrzeba świeższego podejścia oraz szukanie alternatywy dla dawnego modelu. Od liderów coraz częściej oczekujemy, aby raczej dawali przykład swoim zachowaniem, pobudzając do działania, niż wydawali polecenia.
Odpowiedzią na wyzwania współczesności jest filozofia przywództwa służebnego, czyli kierowania ludźmi w sposób bardziej moralny i etyczny. Jest ona wykorzystana przez techniki zwinne, jak na przykład Scrum. Rola servant-leadera, bo tak właśnie „Przewodnik po Scrumie” określa Scrum Mastera, nie opiera się na realizowaniu własnej potrzeby władzy lub wpływu, lecz na współdziałaniu. W myśl idei przywództwa służebnego pomoc i wsparcie dla współpracowników są na pierwszym miejscu. Warto w tym momencie zaznaczyć, iż partnerskie podejście do innych osób w żadnym wypadku nie wyklucza wspólnego skupienia się na aspekcie biznesowym i generowania zysku dla organizacji lub społeczeństwa.
Przywództwo służebne w Scrumie
Przewodnik po Scrumie, czyli podstawowe źródło wiedzy każdego Scrum Mastera, mówi wyraźnie: „Scrum Master jest przywódcą służebnym (ang. servant-leader) Zespołu Scrumowego”. W publikacji „The 8 Stances of a Scrum Master” z kolei przeczytamy coś, co na pozór może wydawać się sprzeczne: „Scrum Master nie jest mistrzem zespołu, ale mistrzem w zachęcaniu, umożliwianiu i energetyzowaniu ludzi, aby mogli stać się zespołem i realizować swój pełny potencjał”.
Już z przytoczonych definicji wynika, iż praca każdego Scrum Mastera powinna skupiać się nie na własnych potrzebach i zachciankach, ale rozwoju i podtrzymywaniu zaangażowania zespołu. Przywództwo poprzez przykład jest jednym z najtrudniejszych w realizacji, gdyż wymaga od Scrum Mastera najpierw zmiany własnego zachowania, a dopiero potem uczenia innych członków zespołu bądź wpływania na nich. Jak to się stało, że przywództwo służebne znalazło stałe miejsce w zarządzaniu i jest z powodzeniem stosowane nawet w projektach z obszaru IT? W dzisiejszym artykule chciałbym prześledzić losy idei przywództwa służebnego i przybliżyć ją wszystkim, którzy pracują w takim modelu lub są nim zainteresowani.
Przywództwo służebne – ujęcie historyczne
Idea przywództwa służebnego skrystalizowała się za sprawą tekstu Roberta Greenleafa, który po lekturze noweli „Journey to the East” odkrył, iż generalną istotą przywództwa jest służenie innym. Na kanwie tego doświadczenia Greenleaf w 1970 roku napisał esej pod tytułem „The Servant as Leader”, w którym po raz pierwszy użył terminu „servant leadership”. Jak stwierdził sam Greenleaf:
„Zaczyna się to od naturalnego uczucia, że osoba chce służyć, przede wszystkim służyć. Wówczas świadomy wybór prowadzi do przywództwa”.
Ten kilkunastostronicowy tekst stał się fundamentem współczesnej dyskusji o zmianie paradygmatu zarządzania kapitałem ludzkim. Dzięki ewolucji podejścia do definicji lidera lub managera możemy obserwować wpływ, jaki ma przywództwo służebne nie tylko na zespoły lub organizacje, ale także całe społeczeństwa.
Warto pamiętać, iż pojęcie filozofii przywództwa służebnego de facto nie jest nowym konceptem. Zanim idea przywództwa służebnego została sformułowana przez Greenleafa, została uchwycona w innych tekstach. Przyjrzyjmy się, w jaki sposób została przedstawiona w tekstach religijnych.
Przywództwo służebne w religii
Rzec można, iż nowotestamentowe przywództwo według chrześcijańskiej filozofii opiera się na służbie. Jezus wyrzekł się swojej woli w imię woli Boga – swojego ojca, mówiąc także: „A kto by chciał być pierwszym między wami, niech będzie niewolnikiem waszym, na wzór Syna Człowieczego, który nie przyszedł, aby Mu służono, lecz aby służyć i dać swoje życie na okup za wielu.” Przywódcą służebnym był także Nehemiasz, który zajmował wysoką pozycję społeczną i cieszył się względami króla Persji, ale zaryzykował utratę tego wszystkiego, prosząc go o zgodę na odbudowę swojego ukochanego miasta – Jerozolimy, której chciał służyć.
W kulturze islamskiej prorok Mahomet postrzegany jest jako przywódca, który inspirował i pomagał swoim uczniom. Mahomet był widziany jako zwykły robotnik, który pomaga innym podczas czynności kopania rowu.
Współcześni liderzy
Bez względu na współczesne postrzeganie postaci i wydarzeń zapisanych w Piśmie Świętym lub Koranie trzeba przyznać, iż pisma te miały ogromny wpływ na kształtowanie świadomości przywódczej społeczeństw przez wiele wieków. Warto jednocześnie wspomnieć o postaciach, które obecnie postrzegamy zarówno przez pryzmat charyzmy, jak i oddania się i służenia potrzebom innych.
Jednym z takich współczesnych liderów bez wątpienia jest Dr Martin Luther King – laureat pokojowej Nagrody Nobla z roku 1964. Zapisał się na kartach historii jako działacz na rzecz zniesienia segregacji i dyskryminacji rasowej. Do dzisiaj znane i cytowane są jego słowa: „Marzę, iż pewnego dnia ten naród powstanie, aby żyć wedle prawdziwego znaczenia swego credo: »uważamy za prawdę oczywistą, że wszyscy ludzie zostali stworzeni równymi«” (oryg.: ‘I have a dream that one day this nation will rise up and live out the true meaning of its creed: »We hold these truths to be self-evident, that all men are created equal«’.
Pozostając w temacie dyskryminacji, należy wspomnieć także Nelsona Mandelę, który wsławił się walką z apartheidem w Republice Południowej Afryki. Pomimo osobistych kosztów, jakie ponosił, pozostał wierny przekonaniu, że RPA powinna być demokracją z równością dla wszystkich obywateli i możliwością głosu dla wszystkich, bez względu na kolor skóry.
Przywództwo – zmiany w Polsce
A co ze zmianami w zarządzaniu w Polsce? Jestem głęboko przekonany, iż XXI wiek przyniósł w naszym kraju rewolucję w postrzeganiu i rozumieniu roli przywódcy. W wielu organizacjach odchodzą w cień tradycyjne metody zarządzania, w których managerowie wykorzystują siłę i pozycję do realizacji swoich celów. Coraz częściej natomiast wykorzystuje się charyzmę, oddanie i przykład. Warto pamiętać, iż przywództwo służebne ma pozytywny wpływ nie tylko na zespoły, ale także na całe społeczeństwa, a nawet narody, jak przedstawiłem powyżej.
Warto, aby każdy z nas zastanowił się nad tym, jakim jest liderem. I to nie tylko w kontekście wyzwań zawodowych. Każdy, także prywatnie, może zastanowić się, jak swoim postępowaniem pozytywnie wpływać na ludzi, którzy nas otaczają.
Podsumowanie
Mam nadzieję, że Scrum Masterzy, których rola implikuje bycie liderem służebnym, będą przykładem dla managerów, kierowników i przełożonych w tym, jak stać na czele zespołów. Pamiętajmy, iż bycie służebnym nie jest tożsame z byciem służalczym! Prawdziwy lider nie wykonuje ślepo poleceń innych osób. Służy, ale nie może pozwolić, aby się nim wysługiwano. Warto o tym pamiętać, aby nie zatracić sensu bycia prawdziwym liderem.
Przeczytaj także: Rola Scrum Mastera w procesie wytwarzania oprogramowania
Scrum Master w Inetum. Wierzy w empiryzm i iterację, uczy Zespoły Scrumowe samodzielności i odpowiedzialności. Poza pracą Łukasz jest taternikiem i wspinaczem, a także autorem portalu Tuudi.net.